Super-Wings: de Mercedes-Benz 300 SL Coupé

‘Close-up’ – de naam van deze fotoserie gemaakt door het Mercedes-Benz Museum zegt het al. Elke aflevering vertelt een verrassend, spannend verhaal of geeft een glimp achter de schermen, waarbij details van een voertuig, een architectonisch element of een designkenmerk in de schijnwerpers worden gezet. Deze keer in de spotlight: de Mercedes-Benz 300 SL Coupé (W 198) die te vinden is in de Legends room 4: Naoorlogs wonder – vorm en diversiteit, 1945 tot 1960.

Nr. 1/2024: Mercedes-Benz 300 SL Coupé (W 198)

Ster: de zilveren ‘Gullwing’ met rood interieur is een ware publiekstrekker van het Mercedes-Benz Museum. Bijna geen enkele bezoeker verlaat de Legends room 4 zonder minstens één foto van dit voertuig te maken. Velen fotograferen het van alle kanten en nemen en focussen zich op alle details. Een 300 SL is aan dit soort aandacht gewend; het is en blijft sinds zijn première zeventig jaar geleden een droomauto.

Sensatie: New York, 6 februari 1954. De International Motor Sports Show opent zijn deuren – en Mercedes-Benz verraste het publiek met een totaal onverwacht voertuig. Het merk presenteerde een supersportwagen met de naam 300 SL. De vleugeldeuren waren opvallende kenmerken die destijds uniek waren voor een productievoertuig en tot op de dag van vandaag een fascinerend detail zijn.

Première: Mercedes-Benz was zich bewust van de betekenis van de 300 SL en introduceerde de sportwagen dan ook op gepaste wijze. De ster stond op een iets verhoogd, rond voetstuk bedekt met zorgvuldig gedrapeerde stof. Ter vergelijking: het tweede nieuwe model ernaast speelde een ondergeschikte rol. Dit was de 190 SL (W 121) – een elegante roadster. Beide voertuigen waren nadrukkelijk gericht op de Amerikaanse markt. New York was dan ook de specifiek gekozen locatie voor de wereldpremière.

Racegenen: de basisvorm van de 300 SL kwam overeen met de gelijknamige racesportwagen uit 1952, waarmee Mercedes-Benz op briljante wijze terugkeerde naar de internationale autosport. De Mille Miglia, de 24 uur van Le Mans, de Carrera Panamericana – overwinningen in de meest glamoureuze sportwagenraces ter wereld – stonden aan de basis van de genen van het productievoertuig uit 1954. Ook de naar boven openende portieren van de nieuwe 300 SL stamden af van de racesportwagen (W 194). De coupévariant kreeg echter een eigen modelserienummer: de W 198.

Opvallend: de portieren waren noch een marketinggimmick, noch een designrage, maar een technische noodzaak: net als de racesportwagen had de 300 SL een lichtgewicht maar toch zeer sterk buisvormig spaceframe onder de carrosserie. Deze was aan de zijkanten relatief hoog, waardoor zijopeningen bij conventionele portierontwerpen onmogelijk waren. De naar boven openende portieren waren een ware sensatie.

Bijnamen: het publiek gaf de coupé al snel een passende naam. De Amerikanen noemden hem ‘gullwing’, en de Fransen ‘papillon’ (vlinder). Onvergetelijke namen tot op de dag van vandaag.

Karakteristiek kenmerk: de vleugeldeuren vereisten meerdere gedetailleerde designoplossingen. De bovenop gemonteerde veren waren onopvallend maar toch essentieel. Ze maakten het gemakkelijker om de portieren open te zwaaien en hielden ze ook in de open positie – een belangrijk comfortkenmerk van de productiesportwagen. De veren waren ondergebracht in elegante chromen buizen.

Ruiten: uitklapbare ruiten konden niet worden geplaatst. De rechthoekige ruiten van de 300 SL waren daardoor afneembaar en konden in de bagageruimte worden vervoerd. Een hendel maakte het vasthoudmechanisme vrij. De verse luchttoevoer was dus ‘alles of niets’.

Gemakkelijke toegang: vanwege de vleugeldeuren moest ook het stuurwiel opnieuw worden ontworpen: het kon naar beneden worden gezwenkt om de beenruimte gemakkelijker te kunnen bereiken. Het stuurwiel werd met een kleine hendel ont- en vergrendeld.

Evolutie: ondanks het kantelbare stuurwiel was het instappen in de coupé niet bepaald gemakkelijk. Dit veranderde toen in 1957 de 300 SL Roadster verscheen. Deze open variant had aan de voorzijde scharnierende portieren. Om dit te realiseren werd het spaceframe bij de instappunten aangepast en verlaagd. Deze frameversie is te zien op de ‘werkbank’ in Legends room 4.

Slimme innovatie: de portiergreep aan de buitenkant was een mooi en functioneel detail. Een lichte druk op het kleine uitstekende deel zorgde ervoor dat de portiergreep naar buiten klapte, waarna een trekbeweging het portier openzwaaide. Dit was zowel elegant als aerodynamisch effectief. Bij een aantal van de huidige Mercedes-Benz modellen is dit principe opnieuw toegepast, maar dan met verzonken portiergrepen. Deze worden automatisch uitgeschoven zodra de voertuigsleutel in de directe omgeving is, en worden weer ingetrokken zodra het voertuig wordt vergrendeld of wegrijdt.

Techniek: de W 198 heeft uiteraard nog tal van andere unieke kenmerken. Zo maakten het voortreffelijke onderstel, de vrijwel ideale gewichtsverdeling en de innovatieve zescilindermotor er een supersportwagen van. Het was de eerste in productie genomen personenwagen ter wereld met een viertakt-injectiemotor met directe injectie. Deze innovatieve mengselvorming verhoogde het motorvermogen met ongeveer 25 procent, van 125 kW (170 pk) van de racesportwagen naar 158 kW (215 pk). De W 198 was goed voor een topsnelheid van 250 km/h – een ongekende prestatie halverwege de jaren vijftig. Een ander nieuw kenmerk was het frontdesign met een grote geïntegreerde ster.

Enthousiaste ontvangst: de ‘Gullwing’ trok moeiteloos klanten over de hele wereld naar het zeer exclusieve supersportwagensegment. Van de 300 SL Coupé werden tussen 1954 en 1957 1.400 exemplaren geproduceerd, gevolgd door de 300 SL Roadster met nog eens 1.858 exemplaren. Elke 300 SL was toen al een icoon – en blijft tot op de dag van vandaag fascineren.